O tym, czym jest wizerunek, na czym polega jego ochrona i z czego wynika, szczegółowo pisaliśmy w naszym poprzednim artykule. Dziś chcielibyśmy się skupić na wizerunku dziecka, a konkretnie osoby niepełnoletniej do 18. roku życia.
Do kiedy rodzice decydują o udostępnianiu wizerunku dziecka, a od kiedy osoba małoletnia może sama dysponować swoim wizerunkiem?
No właśnie, pierwsze pytanie, które się nasuwa brzmi: do kiedy rodzice decydują o wizerunku dziecka, a od kiedy osoba małoletnia może sama dysponować swoim wizerunkiem? Zdajemy sobie przecież sprawę, że dzieci posiadają konta w mediach społecznościowych: w Polsce zgodnie z zasadami Facebooka konto może utworzyć osoba, która ukończyła co najmniej 13 lat, podobnie na bardzo popularnej wśród dzieci platformie Tik Tok oraz innych mediach. W przypadku serwisu YouTube w Polsce wymagane jest ukończenie 16 roku życia. Wynika to z faktu, że od 13. roku życia osoby niepełnoletnie mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, w sprawach istotnych, jak np. założenie konta w banku, 13-latkowie potrzebują jeszcze zgody rodziców, ale sami już mogą zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych sprawach np. mogą sami robić drobne zakupy, od około 16. roku życia pracować w ograniczonym wymiarze godzin itd.
Art. 14. KC Skutki braku zdolności do działań prawnych
§1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Art. 15. KC Pojęcie ograniczonej zdolności do czynności prawnych.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Czy niepełnoletni nastolatek może sam decydować o rozpowszechnianiu swojego wizerunku?
Tutaj, konieczna jest ocena skutków tego działania. Jeżeli wizerunek byłby rozpowszechniany na stronie wyłącznie w mediach społecznościowych lub na stronie internetowej np. klubu sportowego lub małej szkoły gry na instrumentach, będzie to niosło inne skutki, niż jeśli byłby rozpowszechniany w materiałach reklamowych i publikacjach. W pierwszym przypadku będzie można uznać zgodę za skuteczną, drugi powinien wymagać zgody przedstawiciela ustawowego. Decydujące znaczenie będzie miał tutaj zasięg (pola eksploatacji zdjęć) oraz czas przetwarzania. W związku z tym bezpieczniej będzie zawsze uzyskać zgodę rodziców zanim upublicznimy w jakikolwiek sposób wizerunek osoby niepełnoletniej.
Przepisy ustawy z 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach nie pozostawiają wątpliwości. Zgodnie z art. 81 rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej a w przypadku osób niepełnoletnich – zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych.
Czy wystarczy zgoda jednego rodzica, czy też niezbędne są podpisy obojga?
Kolejna pytanie dotyczące zezwolenia na publikację wizerunku dziecka, dotyczy podpisów. Czy wystarczy zgoda jednego rodzica, czy tez niezbędne są podpisy obojga?
Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.
Tutaj należy odpowiedzieć na pytanie, czy publikacja wizerunku należy do istotnych spraw dziecka. Jeśli mówimy o np. zdjęciach z wycieczek, zawodów sportowych, festynów, które pojawiają się na stronie organizatora, to raczej nie zaliczymy ich do istotnych spraw dziecka, problem zaczyna się w przypadku sprzeciwu drugiego rodzica. W tym przypadku wizerunek dziecka nie może być rozpowszechniany ani przez drugiego z rodziców, ani przez żadną instytucję mimo zgody jednego z rodziców.
W przypadku użycia wizerunku dziecka w mediach o większym zasięgu, np. w artykule prasowym lub w reklamie, zawsze wymagana jest zgoda obojga rodziców / opiekunów prawnych. W sytuacji konfliktu pomiędzy rodzicami decyzję podejmuje sąd rodzinny.
Kodeks rodziny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359):Art. 97. § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Kiedy można opublikować wizerunek dziecka bez uzyskania zgody na publikację?
Są to 2 wyjątki dotyczące zarówno dzieci, jak i dorosłych:
Zezwolenie nie jest wymagane w przypadku rozpowszechniania wizerunku:
– osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Czyli mówimy tutaj np. o zdjęciu polityka podczas pełnionych obowiązków, nauczyciela np. wręczającego nagrody uczniom na koniec roku, ale także w przypadku dzieci: zdjęcie niepełnoletniej aktorki na planie filmowym lub podczas premiery, albo młodego sportowca na zawodach. Jednak trzeba pamiętać, ze wyjątek ten nie dotyczy tych samych osób w sytuacjach prywatnych oraz taki wizerunek nie może być rozpowszechniany w celach innych niż informacyjne, a w szczególności w celach komercyjnych.
– osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza czyli np. poszczególni uczniowie nie są wyróżnieni na zdjęciu, nie pozują a ich wizerunek nie jest kluczowy dla zdjęcia, czyli po ich usunięciu zdjęcie mogłoby nadal funkcjonować. Można więc opublikować bez zgody takie grupowe zdjęcia np. na stronie internetowej lub portalu społecznościowym, jednak bez dodatkowych informacji pozwalających ustalić tożsamość osób ujętych na zdjęciu.
Art. 6 ust. 1 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/679 z 27.04.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.Urz. UE L z 2016 r. 119, s. 1 ze zm.) RODO.
Czy przyjęcie zapłaty za pozowanie jest równoznaczne ze zgodą na publikację wizerunku?
Przyjęcie zapłaty za pozowanie, to kolejny wyjątek. Uważane jest ono za domniemaną zgodę na rozpowszechnianie wizerunku osoby portretowanej. Natomiast w przypadku wyraźnego zastrzeżenia osoby pozującej o braku zgody na rozpowszechnianie takiego zdjęcia, jego rozpowszechnianie jest bezprawne.
W przypadku dziecka praktycznie zawsze będzie potrzebna zgoda obojga rodziców / opiekunów prawnych. W 2018 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, że w przypadku braku zgody ojca na publikację wizerunku dzieci, zapłata dokonana do rąk matki bądź przyjęcie przez nią innego świadczenia stanowiącego substytut zapłaty za pozowanie podczas sesji, owej bezprawności nie uchyla.
(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 lipca 2018 r. V Aca 484/17).
Czy wycofanie zgody na publikację wizerunku wiąże się z koniecznością usunięcia wszystkich zdjęć opublikowanych przed wycofaniem zgody?
Osoba, która wyraziła zgodę na publikację wizerunku własnego, lub swojego dziecka może ją cofnąć w każdym momencie. Cofnięcie zgody na publikację wizerunku uniemożliwia dalsze jego rozpowszechnianie, ale może ono odnieść skutek wyłącznie na przyszłość; nie ma jednak wpływu na dotychczasowe publikacje dokonane zgodnie z udzieloną zgodą. Wycofanie zgody musi być równie łatwe jak jej wyrażenie.
Zgodnie z art. 81 ustawy z 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 ze zm.)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1 z późn. zm.), dalej jako RODO:
art. 7, 3. Osoba, której dane dotyczą, ma prawo w dowolnym momencie wycofać zgodę. Wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Osoba, której dane dotyczą, jest o tym informowana, zanim wyrazi zgodę. Wycofanie zgody musi być równie łatwe jak jej wyrażenie.
Co w sytuacji, kiedy wycofanie zgody wiąże się z realną stratą osoby rozpowszechniającej zdjęcia?
Taka sytuacja będzie dotyczyć przede wszystkim dzieci – modeli, których zdjęcia sa wykorzystywanie w prasie, filmie, czy reklamie. Jeśli opiekunowie prawni modela chcą wycofać swoją zgodę na rozpowszechnianie wizerunku, po wykonaniu kosztownej sesji, lub kiedy ruszyła kampania promująca nową kolekcję projektanta. Najczęściej osoby zatrudniające takiego modela, zabezpieczają się rozmaitymi klauzulami w umowach, często obwarowanymi karami umownymi za wycofanie zgody, które mają na celu pokrycie ewentualnych kosztów wycofania zgody. Oczywiście zawsze pozostaje też droga sądowa.
Zasadą pozostaje, że wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem.
Jak dochodzić swoich racji?
Przede wszystkim należy skontaktować się z instytucją / osobą udostępniła nasz wizerunek, w celu wyjaśnienia sytuacji i zgłoszenia prośby o usunięcie. Istnieje również możliwość, zasłonięcia wizerunku w sposób uniemożliwiający rozpoznanie osoby przedstawionej na zdjęciu. Tutaj najlepszym przykładem mogą być zdjęcia klasowe, do których pozuje cała klasa, ale na opublikowanym zdjęciu część dzieci ma zakryte twarze.
Ostatecznością pozostaje postępowanie sądowe. W relacjach uczeń – szkoła raczej rodzice nie pozwą szkoły z powodu rozpowszechniania wizerunku dziecka. Naturalną drogą byłaby rozmowa z dyrektorem, a gdyby to nie odniosło skutku, sprawę należałoby zgłosić do kuratorium oświaty. W sytuacji prywatnych placówek lub, co jest dużo poważniejsze, nieautoryzowanego użycia wizerunku dziecka w celu komercyjnym warto sprawę skonsultować z prawnikiem.
Czy zgoda na wizerunek może być elementem formularza zgłoszeniowego na przykład na kolonię lub zajęcia sportowe?
Niezbędne jest umożliwienie rodzicom bądź opiekunom podjęcia swobodnej w pełni świadomej decyzji w zakresie dysponowania wizerunkiem dziecka, dlatego powinien być to osobny druk. Zgoda na przetwarzanie wizerunku musi precyzyjnie określać miejsce oraz czas udostępnienia. Zgoda rodzica na publikację wizerunku dziecka uczestniczącego w zajęciach, projektach, zawodach i konkursach szkolnych, powinna być rozbita na poszczególne punkty – odrębnie dla każdej z aktywności – co do których rodzic może (ale nie musi) wyrazić zgodę. Zgoda powinna też zawierać informację dotyczącą aktów prawnych na których się opiera, oraz możliwości jej wycofania.
Sprawdź jak wygląda Twoja zgoda na udostępnianie wizerunku, a jeśli chcesz być pewien, że nie przysporzy ci ona problemów prawnych, zapraszamy do naszego sklepu, znajdziesz tutaj zgodę rodzica na rozpowszechnianie wizerunku dziecka, dla organizatorów półkolonii, kolonii, obozów.
