Prawa osobiste to ważna kategoria praw autorskich. Przepisy dotyczące autorskich praw osobistych zostały uregulowane w rozdziale 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
W najprostszych słowach – chronią więź twórcy z dziełem i są z nim na trwałe związane. Są to prawa nieograniczone w czasie, czyli bezterminowe i niezbywalne, więc nie podlegają zrzeczeniu, ani wyzbyciu się przez twórcę.
Celem tych praw jest ochrona relacji pomiędzy autorem, a jego dziełem.
W art. 16 ustawy o prawie autorskim wymieniono prawa osobiste, które chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Są to:
Autorstwo utworu
Fakt stworzenia utworu daje jego twórcy prawo do autorstwa. Oznacza to uznanie relacji autora z utworem. Autorstwo daje twórcy oznaczenia utworu własnym nazwiskiem lub pseudonimem. Autor ma prawo również do udostępnienia swojego dzieła anonimowo. To twórca ma prawo decydować, czy ujawni swoje autorstwo. Prawo to jest wieczne i dlatego dziełom pochodzącym sprzed dekad czy stuleci stale towarzyszą nazwiska ich autorów.
Autor ma prawo do autorstwa tylko swojego utworu, nie innego. Prawo do autorstwa przysługuje tylko temu, kto wnosi do utworu wkład twórczy.
Usunięcie informacji o autorze, bez jego zgody jest naruszeniem. Podobnie jak naruszeniem prawa do autorstwa jest przypisanie sobie autorstwa utworu, którego twórcą jest inna osoba. Mówimy wtedy o plagiacie, który jest przestępstwem.
Decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu
Do twórcy należy prawo do podjęcia decyzji o pierwszym udostępnieniu swojego dzieła publicznie. Autor decyduje więc, czy i kiedy zapiski, program komputerowy, zdjęcia czy film mają zostać udostępnione osobom trzecim.
Nienaruszalność treści i formy otworu oraz jego rzetelne wykorzystanie
Autorskie prawa osobiste dają autorowi możliwość weryfikacji formy i treści w jakiej utwór jest udostępniany. W przypadku utworu literackiego autor musi zaakceptować korektę swojego tekstu wykonaną przez wydawcę.
Nadzór nad sposobem korzystania z utworu
Autor utworu ma jeszcze inne uprawnienia osobiste w związku z utworem, których nie wymienia ustawa. Przede wszystkim są to:
+ sprzeciw przeciwko zniszczeniu dzieła plastycznego (odnosi się to np. do obrazów, które jako oryginał występują tylko w jednej sztuce),
+ dostępu do utworu znajdującego się u nabywcy (również dotyczy to dzieł malarskich),
+ możliwość wycofania przez twórcę dzieła z obiegu.
Szacunek dla pracy twórcy
Autorskie prawa osobiste nie wygaszają nigdy. Oznacza to prawo autora do integralności własnych utworów, nawet jeśli prawa majątkowe do nich zostały przekazane lub wygasły.
Jednocześnie, wszelkie próby ograniczenia autorskich praw osobistych wbrew woli autora lub działania mające na celu pozbawienie go tych praw będą bezskuteczne i nieważne.
Celem autorskich praw osobistych jest szacunek dla godności osobistej twórcy, która wyraża się w jego intelektualnym zespoleniu z dziełem. To właśnie ta nierozerwalna więź utworu z autorem, która jest chroniona przez autorskie prawa osobiste.
Źródło:
https://prawokultury.pl/kurs/autorskie-prawa-osobiste
https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/
