Prawo autorskie

Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu;

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania czyli prawo do sprzeciwiania się jakimkolwiek ingerencją w treść utworu, które mogłyby naruszyć reputację jego twórcy

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

 

Autorskie prawa osobiste:

• są bezpośrednio związane z osobą autora
• są nieograniczone w czasie
• nie można z nich zrezygnować ani nikomu przekazać, zawsze przysługują twórcy

Prawa majątkowe są swoistym prawem własności: są ograniczone w czasie i mogą być przenoszone przez twórcę na rzecz osób trzecich na podstawie pisemnej umowy. Prawa majątkowe mogą być również przedmiotem licencji na rzecz osób trzecich (w Polsce wymaga się umowy pisemnej tylko w odniesieniu do tzw. licencji wyłącznych).

 

Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich znanych i jeszcze nie znanych polach eksploatacji

• w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu
• w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono
• w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż wcześniej omówione – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Prawo autorskie działa automatycznie – ochrona praw autorskich rozpoczyna się z chwilą ustalenia utworu, bez konieczności spełnienia jakichkolwiek formalności. Utwór nie musi przy tym być skończony.

Wymogi, które musi spełniać dobro niematerialne, aby mogło zostać uznane za utwór:

• wynik pracy człowieka (wytwór przyrody nie może być utworem)
• ustalenie w jakiejkolwiek postaci – przedstawienie dzieła innym niż twórca osobom (utrwalone, ustne itd.)
• przejaw działalności twórczej – jest nowym tworem intelektu, nie jest kopią istniejących utworów

“Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych” (art. 36 pr. aut)

 

Poniżej: diagram przechodzenia do domeny publicznej w polskim prawie autorskim – dotyczy dzieł pierwotnych W: Otwartość w publicznych instytucjach kultury, 2011, oprac. Hofmokl,Tarkowski, Śliwowski 

Przedmiotem prawa autorskiego nie są:

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
• opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
• proste informacje prasowe.

Prawa pokrewne chronią prawa do

• artystycznych wykonań, są to między innymi działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. Prawa te wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym nastąpiło artystyczne wykonanie.

 

• fonogramów, wideogramów, stanowią one dobra niematerialne (twórczy sposób realizacji np. nagrania) o wymiernej wartości rynkowej pierwszych wydań i wydań naukowych oraz krytycznych. Prawo związane z fonogramami i wideogramami gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został sporządzony.

 

• nadań programów programów radiowych lub telewizyjnych w zakresie:

1. utrwalania;
2. zwielokrotniania określoną techniką;
3. nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną;
4. reemitowania;
5. wprowadzania do obrotu ich utrwaleń;
6. odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu;
7. udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Prawo to gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku pierwszego nadania programu.

 

• pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych

„Wydawcy, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres dwudziestu pięciu lat od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.” „Temu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu przygotował jego wydanie krytyczne lub naukowe, niebędące utworem, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego” przez okres trzydziestu lat od daty publikacji. (art 99 ust p.a.)

Symbol © z angielskiego copyright, oznacza prawa autorskie, które autorowi utworu przysługują automatycznie, bez konieczności dodatkowej rejestracji, niezależnie ad umieszczonego lub nie, znaku ©.

W Stanach Zjednoczonych od 1 marca 1989 r usunięto wymóg używania symbolu praw autorskich, ale jego obecność lub brak jest znaczący w przypadku utworów opublikowanych przed tą datą i ma wpływ na prawa przysługujące autorowi, którego prawa autorskie zostały naruszone.

 

Istnieje również symbol Copyleft  (copyright © w lustrzanym odbiciu) nie mający znaczenia prawnego. Jego nazwa to zabawa językowa ze słowem copyright, copyleft jest jego odwrotnością, udostępniając użytkownikowi pełną wolność korzystania z utworu.

 

Symbol CC z angielskiego Creative Commons oznacza wolne licencje, w których autor może sam określić sposób, w jaki chce się dzielić swoją twórczością (nie dotyczy oprogramowania).

 

Symbol ℗ (phonogram lub phonorecord) używany szczególnie w Stanach Zjednoczonych, oznacza zastrzeżone prawa autorskie do nagrań dźwiękowych.

Nagranie dźwiękowe ma odrębne prawa autorskie, które różnią się od praw autorskich do utworu bazowego (zwykle utworu muzycznego, zapisanego w notacji muzycznej i tekstach pisanych), jeśli takie istnieją. Informacja o prawach autorskich dotyczących nagrań dźwiękowych obejmuje prawa autorskie do samego dźwięku i nie będzie miała zastosowania do żadnej innej wersji, nawet jeśli zostanie wykonana przez tego samego wykonawcę (wykonawców).

To utwory, z których można korzystać bez ograniczeń po wygaśnięciu autorskich praw majątkowych lub utwory, które nigdy nie były przedmiotem prawa autorskiego. Pojęcie to wywodzi się z angielskiego systemu common law i historycznie odnosiło się do gruntów państwowych, udostępnionych do bezpłatnego użytku publicznego. Aktualnie termin ten odnosi się głównie do prawa autorskiego

W polskiej ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ten termin nie występuje – w tłumaczeniu konwencji berneńskiej “public domain” przetłumaczono jako własność publiczną państwa.

Podobnie jak w wielu innych dziedzinach również w prawie autorskim stosuje się zasadę,

że należy stosować prawo tego państwa, na którego terytorium dochodzi się ochrony, zarówno co do zakresu, jak i co do środków ochrony. W efekcie pewne utwory w niektórych krajach będą podlegać jeszcze ochronie, a w innych, zgodnie z obowiązującym prawem ta ochrona już wygasła.

Jest to instytucja polskiego prawa autorskiego, która pozwala na korzystanie z cudzych już rozpowszechnionych utworów chronionych autorskimi prawami majątkowymi bez zgody autora i bez wynagrodzenia na użytek własny. Nie dotyczy to utworów z dziedziny architektury i urbanistyki oraz elektronicznych baz danych (chyba że dotyczy to użycia naukowego, niezwiązanego z celem zarobkowym).

Wyjątki i ograniczenia praw autorskich dotyczą tylko autorskich praw majątkowych, obowiązkowe pozostaje wymienienie twórcy i źródła utworu.

Nie jest karalne pobieranie plików MP3 i filmów czy kopiowanie książek, natomiast nie wolno ich dalej udostępniać ani tym bardziej sprzedawać.

Dozwolony użytek nie dotyczy programów komputerowych, co znaczy, że korzystanie z programów chronionych prawem autorskim bez posiadania na nie licencji, nawet tylko do użytku osobistego, jest karalne.

Infografika pochodzi ze strony: otwartawiedza.pl  projekt: www.piotrekchuchla.com

Nie. Po pierwsze, Twoje prawa osobiste (które chronią Twoje więzi z utworem, np. prawo do autorstwa) nie mogą być przeniesione. Nawet jeżeli strona internetowa zobowiązuje Cię do ich przeniesienia, a Ty się na to godzisz, takie postanowienie jest nieważne.

Po drugie, w Polsce do przeniesienia autorskich praw majątkowych niezbędna jest forma pisemna. Kliknięcie „zgadzam się” pod regulaminem danej strony internetowej nie oznacza tego samego, co zachowanie formy pisemnej. W związku z tym nie tracisz swoich praw autorskich, nawet wówczas, gdy zgodziłeś się na to przy akceptacji regulaminu strony internetowej.

(pytanie i odpowiedź pochodzą ze strony https://euipo.europa.eu/)