Tatuaż to jedna z form wyrażania siebie, która od kilku lat zyskuje na popularności. Obecnie, gdy negatywne skojarzenia związane z tatuażami, w ogromnej części uległy zmianie, wykonanie tatuażu stało się popularną praktyką, w wielu warstwach społecznych, a w popularyzacji tego trendu pomogły liczne gwiazdy rocka, sportowcy i celebryci, którzy szczególnie upodobali sobie atramentowe zdobienia na ciele.
Czy podczas licznych pobytów pod igłą osobom, które decydują się na upiększanie skóry tatuażami, temat praw autorskich przychodzi do głowy i czy, w ogóle, powinien?
Tatuaż a utwór
Wraz z rozwojem branży tatuowania rośnie zapotrzebowanie na jakość pracy. Tatuatorzy są uważani za artystów i słusznie, bo coraz więcej z ich prac jest jak dzieła sztuki.
W Polsce dzieło artysty jest chronione prawem autorskim bez konieczności formalnego zarejestrowania przez twórcę jego pracy. By jednak uzyskać ochronę i zyskać miano utworu w rozumieniu prawa autorskiego, tatuaż powinien spełniać pewne kryteria:
- musi stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, czyli być oryginalnym dziełem artysty wykazującym jego wysiłek twórczy. Ochrona prawnoautorska niekoniecznie będzie zależała od wartość artystycznej końcowego dzieła, a od jakości wykonania, czyli precyzji i umiejętności tatuażysty. (Z kolei, jeśli tatuaż, który opiera się na powszechnie znanym wzorze, jest jego kopią, nie będzie przysługiwała mu ochrona prawnoautorska i będzie to utwór zależny);
- być utrwalony na nośniku, którym w przypadku tatuażu jest ludzkie ciało.
Jeśli tatuaż spełnia wszystkie wymagania utworu, jego twórcy przysługują niezbywalne prawa osobiste: (prawo do autorstwa utworu, prawo do oznaczenia utworu swoim imieniem, nazwiskiem, pseudonimem lub udostępnienia go anonimowo, prawo do nienaruszalności formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu, prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu) oraz majątkowe (ich zbycie wymaga umowy w formie pisemnej): prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Tatuaż a wolność osobista
Fakt, że tatuaż został wykonany na skórze żywej osoby sprawia, że może ona korzystać z niego w codziennym „zakresie”, czyli licencja na pola eksploatacji jest udzielona w sposób dorozumiany, w ramach wolności osobistej i prawa do decydowania o własnym ciele. Podobnie jak pierwszym udostępnieniu utworu – tatuażysta nie decyduje o tym gdzie i kiedy jego dzieło zostanie po raz pierwszy publicznie udostępnione.
Kwestia wolności osobistej, a więc prawo do dysponowania własnym ciałem, które jest prawem nadrzędnym, wymusza stosowanie zasad prawa autorskiego w sposób zmodyfikowany. Co potwierdza art. 49 prawa autorskiego, stwierdzający, że jeżeli w umowie nie określono sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami, a więc eksponowanie tatuażu w miejscach publicznych, mieści się w zakresie udzielonej licencji. Natomiast zarabianie na tatuażu (np. sprzedaż zdjęcia fragmentu ciała z tatuażem), byłoby naruszeniem zwyczajowej formy używania tatuażu, a więc złamaniem praw twórcy.
Tatuażysta w sposób dorozumiany udziela klientowi licencji na korzystanie z utworu – tatuażu. Jego eksponowanie jest dozwolone w miejscach publicznych, jednak do naruszenia licencji może dojść w momencie wystąpienia w reklamie eksponującej wytatuowany fragment ciała, a więc zarobkowego korzystania z utworu.
Tatuażowe sprawy sądowe
Nośnikiem utworu w przypadku tatuażu jest ciało i to przy jego pomocy utwór jest rozpowszechniany. Problem eksponowania tatuażu najczęściej powstaje w kręgu osób znanych, dla których stanowi on część wizerunku, na którym zarabiają. W ten sposób, wzięcie udziału w reklamie komercyjnej, gdy częścią reklamy byłby umieszczony na ciele tatuaż, predysponuje twórcę do roszczeń z tytułu praw autorskich.
Tatuator, który zaprojektował i wykonał tatuaż, posiada pełne prawa autorskie, szczególnie jeśli chodzi o reprodukcję obrazu w jakikolwiek sposób lub wykorzystanie go do celów promocyjnych.
Jednym z najbardziej znanych przykładów prawnych ilustrujących prawa autorskie do tatuażu jest sprawa Whitmill vs Warner Bros, znana powszechnie jako sprawa tatuażu Mike’a Tysona w filmie Kac Vegas II. Z kolei, firma Nike została pozwana, gdy wykorzystała tatuaż gracza NBA Rasheeda Wallace’a w materiałach reklamowych, a Take-Two, twórcy gry wideo NBA 2K, są pozwani za używanie w grze tatuaży graczy NBA.
Większość spraw dotyczących tatuaży kończy się polubownie, choć pogodzenie interesów twórcy z wolnością osobistą to nie lada wyzwanie.
Źródła:
www.tattoodo.com/articles/tattoo-copyright-what-you-need-to-know-4521
www.dowsonturco.com.au/blog/tattoos-copyright/
www.legalnakultura.pl
