Własność intelektualna to dobra niematerialne związane z twórczą działalnością człowieka. To wynik ludzkiej kreatywności i inwencji.
Zgodnie z prawodawstwem, własnością intelektualną jest wszystko to, co powstało w drodze intelektualnego procesu i zostało ujęte w postaci materialnej (zapis, rysunek, szkic, przedmiot, plan, projekt, książka itp.). Jest to więc zbiór praw będący wynikiem aktywności człowieka, w dziedzinie literackiej, artystycznej, naukowej i przemysłowej.
Do praw własności intelektualnej należą:
- patenty,
- prawa ochronne na wzory przemysłowe, wzory użytkowe oraz znaki towarowe,
- topografie układów scalonych,
- oznaczenia geograficzne,
- prawa autorskie i prawa pokrewne,
- know-how oraz tajemnica przedsiębiorstwa.
Cechą wspólną praw własności intelektualnej jest umożliwienie właścicielowi/uprawnionemu zastosowania zakazu pewnych czynności wobec osób trzecich, związanych z gospodarczym wykorzystaniem dóbr będących przedmiotem ochrony. Prawa własności intelektualnej są więc dla przedsiębiorcy narzędziem ochrony, które umożliwia powstrzymanie i egzekwowanie potencjalnych naruszeń takiego prawa.
OCHRONA ZNAKU TOWAROWEGO
OCHRONA WZORU PRZEMYSŁWEGO
OCHRONA WYNALAZKU
Przepisy prawne dotyczące ochrony własności intelektualnej spisane są m.in. w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku, Ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ustawie o ochronie baz danych czy Ustawie Prawo własności przemysłowej z 30 czerwca 2000 roku.
W poprzednich artykułach pisaliśmy już o znakach towarowych, czy oznaczeniach geograficznych… Tym razem wyjaśnimy, czym jest know-how oraz tajemnica przedsiębiorstwa.
Czym jest know-how?
Oprócz dóbr materialnych każda firma posiada zasoby niematerialne. To między innymi know-how, czyli „wiedzieć jak”. Know-how to nieopatentowane informacje praktyczne, wynikające z doświadczenia, czy przeprowadzonych badań.
Informacje te mają charakter:
- niejawny – czyli są powszechnie znane lub łatwo dostępne,
- istotny – z punktu widzenia wytwarzania produktów,
- zidentyfikowany – czyli precyzyjnie opisane w celu sprawdzenia czy spełniają kryteria niejawności i istotności.
Do know-how mogą zaliczać się np. dane techniczne, technologiczne, komercyjne, finansowe, biznesowe, administracyjne, a także organizacyjne. Są to więc dane kluczowe dla działania przedsiębiorstwa oraz wiedza, która daje przewagę konkurencyjną i dlatego wymaga poufności, a ich ujawnienie może być szkodliwe dla działalności firmy.
Charakter wiedzy, która składa się na know-how uniemożliwia jej opatentowanie – model biznesowy, czy receptura – nie są informacjami, które podlegać mogą ochronie patentowej. Jednak z punktu widzenia ich znaczenia dla funkcjonowania firmy, ze względu na ich wartość handlową, wymagają ochrony.
Ochrona know-how firmy
Ochrona tak ważnych informacji jak know-how jest, z punktu widzenia zachowania pozycji firmy oraz zapobieżenia utracie tych istotnych wartości niematerialnych, niezbędna. To przedsiębiorca musi troszczyć się i podejmować działania dotyczące bezpieczeństwa i poufności wspomnianych danych.
Know-how nie można chronić inaczej, jak za pomocą ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W tym celu zawierane są umowy o zachowaniu poufności. Dotyczy to zarówno pracowników, współpracowników, jak i kontrahentów. Umowa taka może przewidywać, że strona, która nie dochowa postanowień umowy, będzie zobowiązana do zapłaty kary umownej w wysokości przewidzianej w umowie. Jeśli strony nie uregulują kwestii odpowiedzialności w umowie, zastosowanie znajdą ogólne przepisy o odpowiedzialności deliktowej (art. 415 Kodeksu cywilnego: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.)
Know-how a tajemnica przedsiębiorstwa
Tajemnica przedsiębiorstwa ma szerszy kontekst niż know-how. Zgodnie z art. 11 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993roku:
Są to wszystkie informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne oraz inne posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów, nie są powszechnie znane zwykle osobom zajmującym się tym rodzajem informacji, albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął (przy zachowaniu należytej staranności) działania w celu utrzymania ich poufności.
Terminy te nie są więc tożsame. Know-how obejmuje wszystkie istotne informacje z punktu widzenia wytwarzania produktu, natomiast informacje obejmujące tajemnicę przedsiębiorstwa mają walor ekonomiczny. Tajemnica przedsiębiorstwa jest pojęciem szerszym niż know-how. Każde know-how stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, ale nie każda tajemnica przedsiębiorstwa będzie know-how. Jak to rozumieć? Na przykład receptura na firmowy wypiek cukierniczy czyli know-how jest tajemnicą przedsiębiorstwa, ale stan finansów firmy, czy lista klientów, który jest tajemnicą, nie stanowi know-how.
Podobnie jak w przypadku know-how, błędy w obszarze ochrony tajemnicy mogą spowodować nieodwracalne szkody, ponieważ trudno lub niemożliwe jest odwrócenie skutków wynikających z ujawnionej tajemnicy. Za tajemnicę przedsiębiorstwa może bowiem zostać uznana tylko taka informacja, która równocześnie:
- jest poufna – nie została ujawniona do publicznej wiadomości,
- posiada wartość gospodarczą dla właściciela przedsiębiorstwa ( np. o charakterze technicznym, technologicznym, czy organizacyjnym),
- została poddana niezbędnym działaniom mającym na celu utrzymanie jej w poufności (monitoring, umowy o zachowaniu poufności).
Jak chronić firmę przed naruszeniami tajemnicy przedsiębiorstwa?
Podstawową formą ochrony jest umowa zawierająca właściwe klauzule i podparta przepisami ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. To na przedsiębiorcy ciąży zobowiązanie ochrony informacji niejawnej np. przez kary umowne, ochronę plików, czy odpowiednie oznaczanie dokumentów.
Kto ponosi konsekwencje za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa?
Wykorzystanie, ujawnienie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, a także know-how będzie stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca, którego działalność została zagrożona lub naruszona, może żądać od osoby, która dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji:
- zaniechania niedozwolonych praktyk,
- usunięcia skutków niedozwolonych działań,
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, np. poprzez złożenie oświadczenia w danej stacji telewizyjnej,
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.
Za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa przewidziana jest także odpowiedzialność karna w postaci grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności do 2 lat.
Na koniec
Dzisiejszy świat zbudowany jest na informacji.
W definicji know-how podkreśla się, że informacje mają być ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów, w przypadku tajemnicy przedsiębiorstwa definicja jest nieco szersza, ponieważ informacje mają posiadać wartość gospodarczą. W obu przypadkach, to na przedsiębiorcy spoczywa kontrola i bezpieczeństwo informacji firmy, które chronić można poprzez szyfrowanie plików, oznaczanie dokumentów jako poufne oraz inne zabezpieczenia techniczne tak, by dane nie stały się wiedzą powszechną.
