Nabycie praw autorskich do utworu

Home | Sklep z umowami | Nabycie praw autorskich do utworu

Zacznijmy od wyjaśnienia podstawowego pojęcia jakim jest utwór lub dzieło (tych dwóch terminów używamy wymiennie) w rozumieniu prawa autorskiego.

Dzieło musi być wynikiem pracy człowieka (wytwór przyrody nie może być utworem)
Musi być ustalone w jakiejkolwiek postaci lub/i przedstawione, innym niż twórca, osobom
Musi być przejawem działalności twórczej, czyli nowym tworem intelektu, a nie kopią już istniejących utworów.

Pisząc o przenoszeniu praw autorskich przysługujących twórcy dzieła, pierwsze pytanie, które należałoby sobie postawić, to czy w ogóle można, według ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nabyć pełne prawa autorskie od twórcy dzieła. Tak i nie, ponieważ twórcy, z racji stworzenia dzieła, przysługują dwojakie prawa:

Autorskie prawa osobiste – nie można ich przenosić, są na stałe związane z twórcą. Nie przedawniają się i nie można się ich zrzec. Co obejmują?

Prawo do autorstwa dzieła / utworu.
Prawo do podpisania dzieła.
Prawo do nienaruszalności treści i formy dzieła.
Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu/opublikowaniu dzieła.
Prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa majątkowe – jest to prawo własności dzieła, które jest ograniczone w czasie (w Polsce, Unii Europejskiej i większości krajów trwa do 70 lat po śmierci autora). Prawa majątkowe do utworu można albo przenieść na podstawie:

Umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych

albo zezwolić na korzystanie z nich na podstawie :

Umowy licencyjnej wyłącznej
Umowy licencyjnej niewyłącznej

Czyli korzystanie z czyjegoś utworu własności intelektualnej jest możliwe na podstawie:

Umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych

Jak sama nazwa wskazuje skutkiem podpisania takiej umowy jest przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji. Taka umowa jest definitywna a utwór „zmienia właściciela”.

Twórca więc traci możliwość korzystania ze swojego utworu na tych polach eksploatacji, których dotyczy umowa przeniesienia praw.

Nabywca utworu może, o ile w umowie nie zapisano inaczej, dalej przenosić lub udostępniać swoje prawa do utworu, czyli jako ich właściciel może je odsprzedać innemu podmiotowi, udzielić licencji lub na przykład zastawić.

Umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe zawsze wymaga formy pisemnej z własnoręcznymi podpisami stron, można ją też zawrzeć w formie elektronicznej przy użyciu certyfikowanych podpisów elektronicznych. Wymiana podpisanych skanów umowy, według polskiego prawa, nie spełnia warunków formy pisemnej.

Pola eksploatacji dzieła

Czym są owe wspomniane wcześniej pola eksploatacji?

Według art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest to „wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową” a więc na przykład druk książki lub plakatu. Sprzedaż, a więc „wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy”.

Polem eksploatacji może też być, szczególnie przy utworach audiowizualnych, „publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie”, a także „publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym”.

Czyli pola eksploatacji to poszczególne sposoby korzystania z utworu. Każda umowa przenosząca prawa musi wyszczególniać konkretne pola eksploatacji, na których nabywca chce, lub może chcieć w przyszłości wykorzystać dzieło będące przedmiotem umowy.

Uzyskanie licencji na korzystanie z utworu prawa autorskiego

Licencja na korzystanie z dzieła różni się od przeniesienia praw, przede wszystkim tym, że autorskie prawa majątkowe twórcy pozostają przy nim.

Licencja jest z definicji czasowa – maksymalnie trwa tak długo jak trwa prawo autorskie majątkowe. Ze względu na czas dokonuje się pierwszego podziału, który możemy wyróżnić w tej formie umowy:

Licencje zawarte na czas określony – bez zawarcia umowy pisemnej dorozumina licencja zawarta jest do 5 lat
Licencje zawarte na czas nieokreślony (można je wypowiedzieć, przestrzegając zapisanego w umowie okresu wypowiedzenia)

Drugi podział licencji na korzystanie z utworu dotyczy jej wyłączności:

Umowa licencyjna wyłączna – licencjodawca nie może sam korzystać z utworu (chyba, że w umowie zapisano wyjątki od tej zasady – na przykład użycie w portfolio), nie może też udzielić licencji żadnemu innemu podmiotowi niż licencjobiorca wskazany w umowie. Umowa ta wymaga formy pisemnej.
Umowa licencyjna niewyłączna – licencjodawca może sam korzystać dalej z utworu, a także może udzielać licencji niewyłącznych innym podmiotom. Jeśli w umowie nie zapisano inaczej, licencjobiorca nie może dalej udzielić sublicencji na korzystanie z utworu. W umowie licencyjnej należy również wyszczególnić pola eksploatacji utworu, których dana umowa dotyczy.

Podsumowując, decyzja o zawarciu określonego typu umowy zależy od potrzeb nabywcy lub licencjobiorcy. Przykładowo, podpisując umowę z grafikiem, który stworzył logo dla naszej firmy, zdecydujemy się na umowę o przeniesienie praw autorskich, ponieważ chcemy być jego jedynym właścicielem i na zawsze. Natomiast jeśli chcemy wykorzystać w konkretnych materiałach promocyjnych firmy, utwór muzyczny, lub fotografię, to tańsza i sensowniejsza będzie któraś z umów licencyjnych.