Eames (czytaj: iːmz ) to nazwisko – marka, znane wszystkim miłośnikom designu, choć nie wszyscy znają postacie dwojga projektantów, którzy stworzyli dziesiątki, dziś już legendarnych, projektów.
Charles Eames
Charles Eames urodził się w 1907 roku w St. Louis w stanie Missouri. Od najmłodszych lat interesował się inżynierią i architekturą. W 1929 roku poślubił swoją pierwszą żonę, Catherine Woermann, a rok później na świat przyszła Lucia, jedyne dziecko Charlesa.
Architekt
W 1930 roku Eames założył własne biuro architektoniczne. W 1936 otrzymał stypendium na Uniwersytecie Washingtona w St. Louis, gdzie studiował architekturę, jednak po dwóch latach został wydalony z uczelni za poparcie dla architektonicznych idei Franka Lloyda Wrighta, który działał wbrew akademickim trendom. Mimo braku formalnego wykształcenia architektonicznego i uprawnień, Eames ma na swoim koncie projekty kilku domów parę większych realizacji, między innymi dwa kościoły w Arkansas.
Projektant
W 1938 roku na zaproszenie swojego przyjaciela Eliela Saarinena, Charles przeniósł się do Michigan, aby uczęszczać do Cranbrook Academy of Art, na stypendium z wzornictwa przemysłowego, gdzie dwa lata później został wykładowcą i dyrektorem wydziału designu. Charles Eames razem z Elio Saarinenem wzięli udział w konkursie organizowanym przez nowojorskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej MOMA. Ich celem było stworzenie krzesła z pojedynczego kawałka giętej sklejki. Tak powstał słynny projekt organic chair. Krzesła Eamesa i Saarinena zdobyły dwie pierwsze nagrody, ale istniejąca technologia nie pozwalała na masową produkcję na co liczyli obaj projektanci.
Ray Kaiser Eames
Bernice Alexandra Kaiser, zwana Ray, urodziła się w 1912 roku w Sacramento w Kalifornii. Studiowała malarstwo u Hansa Hofmanna w Nowym Jorku, zanim przeniosła się do Cranbrook Academy, gdzie w 1940 roku poznała Charlesa, któremu pomagała w przygotowywaniu projektów, do wcześniej wspomnianego, konkursu mebli organicznych.
Eames niespodziewanie zakochał się w ciemnookiej malarce pomimo, że był już żonaty i niedawno urodziła mu się córka. Wkrótce rozwiódł się i w czerwcu 1941 roku Ray została Panią Eames. Zachował się list, w którym Charles wyznaje swoją miłość i prosi Ray o rękę:
„Droga panno Kaiser, mam 34 (prawie) lata, jestem samotnym (znowu) bankrutem. Bardzo cię kocham i chciałbym się z tobą ożenić bardzo, bardzo szybko.* Nie mogę obiecać, że będę mógł nas utrzymać na wysokim poziomie, ale obiecuję, ze będę próbował!.
*bardzo oznacza bardzo szybko.
Jaki jest rozmiar twojego palca??
kocham xxxxxxxxxx
(…)
Charlie”
Mr & Mrs Eames
Ich miesiącem miodowym była podróż ze stanu Michigan do Kalifornii, gdzie ostatecznie założyli pracownię w miejscowości Venice. Od momentu poznania się na uniwersytecie, przez całe dalsze życie Charles i Ray tworzyli świetnie się uzupełniający team projektowy. W nowym mieszkaniu od razu zaczęli tworzyć narzędzia do formowania sklejki, która miała pozostać ich flagowym materiałem.
W 1941 roku, aby się utrzymać, Charles podjął pracę jako malarz scenografii w studiach filmowych MGM, a Ray, formalnie wykształcona jako malarka i rzeźbiarka, kontynuowała eksperymenty z projektami z formowanej sklejki.
Projekty na potrzeby armii
W trakcie II Wojny Światowej formowana przez Eamesów sklejka okazała się bardzo pożyteczna szczególnie do wykonywania lekkich, obłych form służących transportowi rannych. W 1942 roku oficerowie medyczni służący na frontach II wojny światowej, zgłosili potrzebę stosowania innych szyn transportowych do unieruchamiania nóg rannych żołnierzy. Metalowe, których używali do tej chwili, powodowały poprzez ucisk dalsze komplikacje rannych żołnierzy podczas ich transportu. Powodem było to, że metal szyny stabilizującej wzmacniał wibracje z noszy. Słysząc to, Charles i Ray zaczęli intensywnie eksperymentować z nowym typem urządzenia do przenoszenia pacjentów z urazami kończyn dolnych. Efektem była szyna z fornirów drewnianych i klejów żywicznych, ukształtowana w możliwie najbardziej miękki, organiczny kształt. Każda ze 150 tysięcy wyprodukowanych w czasie wojny szyn Eamesów, posiada atramentową pieczęć z napisem “Eames Process.” Rok później projektanci zaczęli eksperymentować z szynami unieruchamiającymi kończyny górne, potem powstały lekkie nosze z giętej sklejki, fotel lotniczy, stabilizator steru samolotu i inne elementy służące do produkcji samolotów.
Fot. wikipedia.org
Liczne zamówienia, finansowanie przez armię oraz wdrożenie formowanej sklejki do masowej produkcji, pozwoliło Charlesowi i Ray na intensywniejsze eksperymenty z projektami mebli i ich popularyzacją, oraz pomogło im osiągnąć stabilność finansową.
Eames House
Trzy lata po przybyciu do Los Angeles, Charles i Ray zostali zaproszeni do udziału w Case Study House Program. Był to pomysł wydawcy i właściciela magazynu Arts & Architecture na projektowanie ekonomicznych, nowoczesnych domów, które wykorzystywałyby materiały dostępne w wojennej i powojennej rzeczywistości w USA. Charles i Eero Saarinen zostali zatrudnieni do zaprojektowania Case Study House numer 8, który miał być domem Charlesa i Ray, oraz Case Study House numer 9, w którym miał mieszkać ich przyjaciel i organizator konkursu John Entenza. Ze względu na powojenne racjonowanie towarów, materiały zamówione do pierwszego projektu Domu Eamesów, zwanego „Bridge House” spóźniły się ponad 3 lata, a Charles i Ray podjęli decyzję, aby stworzyć nowy projekt, składający się z dwóch nowych, oddzielnych struktur, posadowionych na zboczu wzgórza.
Fot. edward stojakovic | en.wikipedia.org
Nowy projekt był już dziełem wyłącznie Charlesa i Ray, bez udziału Eero Saarinena. Eamesowie wprowadzili się do nowego domu w wigilię Bożego Narodzenia 1949 roku i stał się on ich rezydencją i pracownią do końca życia. Eames House jest jednym z najwybitniejszych przykładów ruchu De Stijl poza Europą. Dziś dom Eamesów jest muzeum słynnej pary oraz siedzibą fundacji im poświęconej, prowadzonej przez córkę i wnuki Charlesa.
Projekty mebli Charlesa i Ray Eamesów
Projekty małżeństwa Eamsów stały się ikonami designu, a ich historia jest częścią wielkiej historii wzornictwa przemysłowego. Wśród ich najważniejszych projektów można wymienić krzesła z formowanej sklejki DCW (Dining Chair Wood) i DCM (Dining Chair Metal z siedziskiem ze sklejki) z 1945 roku.
Fot. metmuseum.org 
Fot. nika vee
The Eames Lounge Chair Wood (LCW) (również znane jako Low Chair Wood – niskie drewniane krzesło lub sklejkowe krzesło klubowe Eamsów – Eames Plywood Lounge Chair). Charles Eames, Ray Eames i Eero Saarinen wykorzystali swoją wiedzę na temat gięcia sklejki, zdobytą podczas produkcji szyn stabilizujących dla marynarki wojennej, do produkcji mebli. Krzesło, które zaprojektowali, wygrało konkurs Muzeum Sztuki Nowoczesnej na „Organic Designs in Home Furnishings”, a produkcja przez Hermana Millera rozpoczęła się w 1946 roku. Zostało ono nazwane „krzesłem stulecia” przez wpływową krytyczkę architektury Esther McCoy.
Fot. honolulu museum of art
Shell Chair z włókna szklanego pojawiło się w masowej produkcji w 1950 roku po tym, jak zostało stworzone w 1948 roku na konkurs organizowany przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej „International Competition for Low-Cost Furniture Design”. Z siedziskiem wykonanym z tworzywa sztucznego, był to bardzo nowatorski projekt.
Klubowy fotel oficjalnie nazywający się Eames Lounge (670) i Ottoman (671) został zaprezentowany przez amerykańskiego producenta Eamesów Herman Miller furniture company w 1956 roku po latach pracy nad projektem, był to pierwszy mebel, który Eamesowie zaprojektowali z myślą o najzamożniejszych klientach.
Fot. en.wikipedia.org
Kolejny projekt to biurowe fotele z serii The Eames Aluminum Group, z 1958 roku, bardzo popularne, szczególnie w amerykańskich biurach.
W sierpniu 2005 roku Maharam Fabrics wyprodukowała tkaniny z wzorami zaprojektowanymi przez Ray Eames „Sea Things” (1947) i „Dot Pattern”, który powstał na potrzeby „Konkursu na tkaniny drukowane” Muzeum Sztuki Nowoczesnej w 1947 roku.
W chwili śmierci Charlesa Eamesowie pracowali nad tym, co stało się ich ostatnią produkcją, sofą Eamesów, która weszła do produkcji w 1984 roku, dzięki wysiłkom Ray.
Filmy małżeństwa Eamesów
Eamesowie są najbardziej znani ze swojego przełomowego wkładu w architekturę, projektowanie mebli, wzornictwo przemysłowe ale także produkcję oraz sztukę filmową i fotograficzną.
Pasja filmowa Charlesa i Ray zaowocowała powstaniem aż 125 krótkometrażowych filmów. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Eames Office zaczyna odchodzić od projektowania mebli jako głównego zajęcia, na rzecz projektów, w których najważniejszym czynnikiem staje się przekaz informacji.
Pierwszy film, 1950 roku, to nigdy niedokończony Traveling Boy, film został zrealizowany przy użyciu zabawek, plakatów cyrkowych i rysunków Saula Steinberga. Choć rzadko pokazywany publicznie, ten eksperyment filmowy był inspiracją do kilku późniejszych obrazów Eamesów o zabawkach, takich jak Toccata for Toy Trains (1957) i Tops (1969), w których powtarzającym się tematem były przedmioty codziennego użytku, zabawki i rytuały ludowe.
Fascynacja projektantów wszechświatem i matematyką znalazła odzwierciedlenie w obrazie z 1977 roku: „Powers of Ten” są to dwa krótkie filmy przedstawiające względną skalę Wszechświata według skali logarytmicznej, opartej na współczynniku dziesięciokrotności, rozszerzającej się się od Ziemi aż do zbadania całego Wszechświata, a następnie kurcząc się aż do pojedynczego atomu.
W 1998 roku „Powers of Ten” został wybrany do United States National Film Registry przez Bibliotekę Kongresu jako dzieło „znaczące kulturowo, historycznie i estetycznie”.
Inne filmy Eamesów bywały dokumentacją procesu projektowania lub po prostu poetyckim zapisem detali codzienności.
Wystawy dla IBM
Jako konsultanci International Business Machines, Eamesowie pomogli stworzyć słynną wystawę IBM na wystawę światową w Nowym Jorku w latach 1964-65. Dziesięć lat później później, pod egidą tej samej firmy, małżeństwo Eamesów zaprojektowało wielką amerykańską wystawę zatytułowaną „Franklin i Jefferson”. Wystawę tę można było oglądać w Paryżu, Warszawie i Londynie, a następnie pojawiła się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku oraz w Art Institute of Chicago.
Połączenie funkcji i piękna
Charles zmarł 21 sierpnia 1978 roku a Ray, po dekadzie poświęconej dokończeniu rozpoczętych projektów, oraz edukacji i uporządkowaniu ich dziedzictwa projektowego, odeszła dokładnie w dziesiątą rocznicę śmierci swojego ukochanego męża.
Charles był architektem, który nigdy nie ukończył studiów architektonicznych, a Ray malarką, która nigdy nie malowała obrazów. Jednak w rzeczywistości dla Ray płótnem był każdy projekt. Ona wnosiła do ich pracy fascynację kolorem i malarską formą, a on niekończącą się kreatywność. Dla Ray najtrudniejsze było krytyczne spojrzenie na twórczość Charlesa, a słowa jej męża: „wszystko, co ja potrafię zrobić, ona potrafi zrobić lepiej” najlepiej świadczą o tym, że ich „problem” był obustronny.
Na koniec cytując Charlesa Eamesa: „(…)połączenie funkcji i piękna jest tak naprawdę wszędzie wokół nas, od zawsze” widzimy najgłębszy sens ich projektów, oraz tajemnicę ich ponadczasowości.
Marka Eames
Eames ® jest zarejestrowanym znakiem towarowym należącym do Herman Miller Inc, Registration Number 1187673 dla klasy towarowej 020.
Jeśli chodzi o ochronę wzorów przemysłowych projektów autorstwa Eamesów, wydawałoby się, że najbardziej oczywistym sposobem ich ochrony byłaby rejestracja wzorów przemysłowych. Jednak ochrona wzorów jest ograniczona w czasie i może wynosić maksymalnie do 25 lat od daty rejestracji. Pozostaje więc ochrona utworu z prawa autorskiego, które wygasa dopiero 70 lat od śmierci ostatniego twórcy/projektanta. Dla projektów Eamesów światowe prawa autorskie na terenie Europy i Bliskiego Wschodu posiada Vitra, a na pozostałym obszarze świata prawa Herman Miller.
Jak więc inaczej można zabezpieczyć wzór przed kopiowaniem? Często takie wzory są zastrzegane jako przestrzenne – trójwymiarowe znaki towarowe. Znak towarowy jest chroniony przez okres 10 lat od daty rejestracji, jednak ochrona znaku może zostać przedłużona nieskończoną liczbę razy w okresach dziesięcioletnich. Dlatego często przy ikonach designu znajdujemy symbol zarejestrowanego, więc chronionego znaku towarowego – registered®.
Autor: Katarzyna Zalewska | kzalewska@poraj.com
Źródła:
https://eamesfoundation.org/
https://www.moma.org/artists/1671#works
https://www.moma.org/artists/1672#works
https://www.vitra.com/en-pl/about-vitra/designer/details/charles-ray-eames
https://www.hermanmiller.com/en_lac/stories/why-magazine/the-eames-house-turns-70/
https://www.hermanmiller.com/en_lac/stories/why-magazine/preserving-the-eameses-film-legacy/
Tłumaczenia pochodzą od autora.
Foto: unsplash.com | dillon-mangum
