Nie ulega wątpliwości, że sztuczna inteligencja (SI, Artificial Intelligence – ang.) będzie miała przełomowe znaczenie w każdej branży. Jej rola w naszym życiu rośnie. Tak zresztą pozostanie. Przed prawem – tak autorskim, jak i ochroną własności przemysłowej – staje wiele wyzwań. Tymczasem, brak jest, szczególnie w Polsce, stosownych i oczekiwanych uregulowań prawnych z zastosowaniem SI. Problem dotyczy wynalazczości oraz nowych technologii. Przyjrzyjmy się więc zagadnieniu sztuczenej inteligencji w kontekście ochrony własności intelektualnej.
Tekst artykułu pochodzi z Kwartalnika UPRP relacjonującego XV sympozjum UPRP na temat:
Własność przemysłowa w innowacyjnej gospodarce.
Autor: Weronika Witkowska, europejski rzecznik patentowy.
Patent, a sztuczna inteligencja
Temat sztucznej inteligencji stał się w ciągu ostatnich dwóch lat bardzo żywy. Dostęp do procesorów o coraz większych mocach obliczeniowych oraz do coraz większych baz danych sprawił, że te technologie rozwijają się szybko i na coraz większą skalę.
Jak zatem wygląda aktualna sytuacja, jeśli chodzi o możliwość uzyskania patentu przez polskie podmioty na rozwiązania powiązane ze sztuczną inteligencją?
Opis sytuacji należy rozpocząć od próby zdefiniowania dziedzin, w których tego typu rozwiązania się pojawiają.
Twórcy raportu WIPO z roku 2019 na temat sztucznej inteligencji (Raport WIPO) zaproponowali przejrzystą kategoryzację zgłoszeń patentowych z rozwiązaniami wykorzystującymi AI, ze względu na ich stopień ogólności.
- Pierwszą z trzech kategorii zgłoszeń patentowych powiązanych z AI jest tzw. core AI. W zgłoszeniach tych żądany zakres ochrony dotyczy bezpośrednio opracowywanych metod, algorytmów matematycznych, czy budowy modeli obliczeniowych. Odnajdujemy je w klasach G06N.
- Następnie mamy zgłoszenia patentowe skategoryzowane na wyższym poziomie ogólności. Dotyczą one funkcjonalnego zastosowania AI. Jest to poziom, na którym widać, że AI rozwija się w klasach, które dotyczą maszynowego odtwarzania immanentnych cech ludzkiego umysłu i ciała. Są to: przetwarzanie mowy, widzenie, poruszanie się, podejmowanie decyzji, przewidywanie itp. Rozwiązania te znajdują się, na przykład, w klasach G06F17, G10L, G06F19, G06K9.
- Ostatnią kategorią zgłoszeń powiązanych z AI są zgłoszenia dotyczące jej zastosowania w konkretnej dziedzinie. W tych zgłoszeniach wzmianka o zastosowaniu AI jest zazwyczaj na największym poziomie ogólności. Tu nacisk kładzie się na efekty techniczne w szczególnym zastosowaniu, nie na konkretny przykład realizacji. Tego typu zgłoszenia obecne są już w prawie każdej klasie międzynarodowej klasyfikacji patentowej, tj. w medycynie, wojskowości, sterowaniu procesami przemysłowymi, transporcie, energetyce, a nawet w metodach biznesowych.
Tak więc, każdy rzecznik patentowy lub ekspert w urzędzie patentowym, bez względu na swoje wykształcenie, zetknie się z tematyką sztucznej inteligencji.
Rozwiązania powiązane ze sztuczną inteligencją są rozwiązaniami, w których maszynom nadajemy pewien stopień inteligencji. Wiadomym jest, że nie obejdzie się w nich bez zastosowania co najmniej jednego oprogramowanego układu obliczeniowego. W konsekwencji zgłoszenia powiązane ze sztuczną inteligencją będą rozpatrywane zgodnie z praktyką wypracowaną przez urzędy dla wynalazków implementowanych komputerowo.
Patenty dla rozwiązań sztucznej inteligencji w polskim prawie
Dla polskich podmiotów oznacza to aktualnie spory kłopot.
Gdy chce się uzyskać patent na tego typu rozwiązanie niezbędne będzie wszczęcie sporo droższego postępowania przed Europejskim Urzędem Patentowym celem walidowania uzyskanego patentu w Polsce.
Bieżąca praktyka Urzędu Patentowego RP umożliwia uzyskanie ochrony na bardzo wąskie spektrum rozwiązań implementowanych komputerowo. To znaczy na rozwiązania, w których przy okazji pojawia się nowy hardware lub nowe czynności wykonywane bezpośrednio na materii.
Niemożliwe natomiast jest uzyskanie ochrony na rozwiązania, w których wszystkie nowe cechy są realizowane przez oprogramowany procesor, czy to w kategorii wytwór/urządzenie, czy też sposób.
Wynalazki SI, a prawo europejskie
Odmienną praktykę ma aktualnie Europejski Urząd Patentowy. Dopuszcza on uzyskanie ochrony na szerokie spektrum rozwiązań realizowanych przy pomocy komputera. Nie oznacza to jednak, że rozwiązania te nie muszą spełniać wszystkich pozostałych kryteriów, w szczególności poziomu wynalazczego.
Dodatkowo urząd ten opublikował 1 listopada 2018 r. specjalny fragment wytycznych dotyczących rozpatrywania zgłoszeń związanych ze sztuczną inteligencją i uczeniem maszynowym. Zgodnie z nim możliwe jest również uzyskanie ochrony na rozwiązania bezpośrednio dotyczące metod matematycznych i modeli obliczeniowych stosowanych jako sztuczna inteligencja.
Przeglądając bazę Urzędu Patentowego RP z udzielonymi patentami, odnajdziemy oczywiście również patenty na rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencję. Gdy wpiszemy słowa kluczowe takie jak „sztuczna inteligencja”, „sieci neuronowe”, „uczenie maszynowe”, „algorytm genetyczny”, uzyskamy informację o tym, że UPRP rozpatrzył jak do tej pory sporo wniosków. W procedurze krajowej co najmniej 92 zgłoszenia, z czego udzielił patenty na co najmniej 33 rozwiązania, w których wzmiankowane jest wykorzystanie sztucznej inteligencji.
Na terenie Polski od 2004 r. walidowano co najmniej 122 patenty europejskie, w których wykorzystuje się sztuczną inteligencję.
W świetle powyższego niecierpliwie wyczekiwana jest nowelizacja ustawy Prawo własności przemysłowej. Do końca tej kadencji w sejmie na głosowanie oczekuje projekt, w którym planowana jest zmiana brzmienia art. 33 ust. 3 pwp oraz art. 28 pwp tak, aby miały maksymalnie zbliżone brzmienie do odpowiednich przepisów Konwencji o udzielaniu patentów europejskich.
Kwartalnik UPRP:
https://www.uprp.pl/uprp/_gAllery/10/52/39/105239/3_2019_KWARTALNIK.pdf
Fot. https://unsplash.com
